QUYỀN LỰC VÀ KIỂM SOÁT QUYỀN LỰC
Quyền lực và kiểm soát quyền lực
Trong thời
gian gần đây, nhiều sự vụ liên quan đến vấn đề cán bộ và công tác cán bộ mà cụ
thể là vấn nạn chạy chức, chạy quyền; thao túng quyền lực; lạm quyền, tiếm
quyền, lộng quyền,... khiến dư luận hết sức bất bình và ít nhiều làm xói mòn
niềm tin của nhân dân. Trong bối cảnh đó, Quy định số 205-QĐ/TW ngày 23-9-2019
Bộ Chính trị về việc Kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy
chức, chạy quyền như là một “cú đấm thép”, một loại “vacxin” đối với vấn nạn
này.
1. Công bằng mà nói, từ
trước đến nay, Đảng và Nhà nước ta luôn chú trọng đến công tác cán bộ. Nhiều
chủ trương, nghị quyết, cơ chế chính sách đã ra đời và từng bước hoàn thiện cơ
chế kiểm soát quyền lực, với quyết tâm “nhốt quyền lực trong lồng thể chế”.
Thế nhưng lần
này, Quy định số 205-QĐ/TW, có thể nói là một quyết tâm chính trị lớn từ Bộ
Chính trị đủ sức răn đe và có tác dụng cảnh giới cao, chắc chắn sẽ khắc phục
được những hiện tượng lệch lạc của cán bộ, đưa quyền lực vào đúng quỹ đạo của
nó với bản chất là “quyền lực công”, “vì nhân dân phục vụ”, mang lại niềm tin
cho nhân dân, đặc biệt trong bối cảnh cả nước đang thực hiện Chỉ thị số
35-CT/TW ngày 30-5-2019 của Bộ Chính trị về Đại hội Đảng bộ các cấp tiến tới
Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.
Theo kết quả
khảo sát của chúng tôi(*), khi được hỏi “Điều gì khiến ông/bà mất niềm tin nhất
trong cuộc sống”, thì “nạn chạy chức, chạy quyền”, “vấn nạn tham nhũng”, “đạo
đức xã hội xuống cấp” và “cán bộ quan liêu, xa dân” là những nguyên nhân dẫn đến
mất niềm tin cao nhất (tỷ lệ lần lượt là 68,5%; 69,7%; 44,1%, 37,9%).
Điều này cho
thấy, nếu quyền lực không được kiểm soát chặt chẽ thì hiện tượng lệch lạc trong
sử dụng quyền lực của cán bộ như chạy chức, chạy quyền, tham nhũng, lãng phí,
quan liêu,... sẽ gây mất niềm tin của nhân dân, thậm chí có nguy cơ đe dọa đến
sự tồn vong của Đảng và chế độ.
Nguyên nhân
chính của những vấn nạn nói trên chủ yếu ở khâu kiểm soát quyền lực. Quyền lực
được giao quá lớn nhưng không kiểm soát một cách chặt chẽ và có hiệu quả dễ dẫn
đến tự tung, tự tác; “làm đúng quy trình nhưng đúng quy phạm”, thậm chí coi
thường luật pháp; đề bạt, cất nhắc theo kiểu “thân hữu”, kiểu “quà tặng” với
tốc độ “thánh gióng”.
Quyền lực
không được kiểm soát một cách nghiêm ngặt cũng là “điều kiện” để không ít cán
bộ lợi dụng chức vụ, quyền hạn để mưu cầu lợi ích cá nhân, trục lợi, làm giàu
bất chính. Quyền lực không bị quản chế khiến nhiều người cố chạy chức, chạy
quyền để hưởng “lợi”.
Như vậy, Quy
định số 205-QĐ/TW như là một “quyền uy”, một cơ chế chế ước quyền lực để kiểm
soát các chủ thể quyền lực, kiểm soát hành vi của cán bộ (nhất là người đứng
đầu cấp ủy), kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, kiểm soát hiện tượng
chạy chức chạy quyền.
Cần phải nhấn
mạnh rằng, không có một khái niệm quyền lực chung chung mà quyền lực luôn gắn
với chủ thể quyền lực. Như vậy, kiểm soát quyền lực xét đến cùng là kiểm soát
hành vi sử dụng quyền lực của chủ thể.
Người có
quyền lực thường có thể (cả khách quan và chủ quan) vượt qua giới hạn quyền lực
được giao nếu không có cơ chế kiểm soát quyền lực một cách chặt chẽ, nghiêm
khắc. Từ đó có thể khẳng định, muốn không lạm quyền, lộng quyền thì phải khống
chế quyền lực, lý luận và thực tiễn cũng đã chứng minh một nguyên tắc: “quyền
lực tuyệt đối làm tha hóa tuyệt đối”.
Quy định số
205-QĐ/TW đã “điểm mặt” những hành vi chạy chức, chạy quyền gắn với công tác
cán bộ đã khiến không ít người “có tật giật mình” và đây là cơ hội để “tự tiêm
cho mình một loại vacxin miễn nhiễm với căn bệnh chạy chức, chạy quyền”.
2. “Tập trung, dân chủ” là một
trong những nguyên tắc tổ chức cơ bản của Đảng nhưng thực tế cho thấy nhiều
lãnh đạo đã “vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ” và bị kỷ luật. Nguyên nhân
chủ yếu là cố tình hiểu sai quy trình, bản chất, mục đích của nguyên tắc tập
trung dân chủ, hiểu sai về quyền lực. Nhưng nguyên nhân sâu xa hơn chính là
công tác kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện. Do đó, để thực hiện tốt Quy
định số 205-QĐ/TW, theo chúng tôi cần phải tiến hành đồng bộ một số nhiệm vụ
sau:
Thứ nhất, cần
tăng cường vai trò của thông tin đại chúng trong tuyên truyền, định hướng dư
luận xã hội. Thời gian qua, truyền thông đại chúng đã đóng góp tích cực vào
công tác tuyên truyền, phát hiện những sai phạm và lên án những hành vi lệch
lạc của cán bộ, công chức trong đó có hiện tượng tham nhũng, lãng phí, chạy
chức, chạy quyền, quan liêu, xa dân; tuy nhiên, cần nghiêm túc nói rằng, nhiều
lúc còn “sa đà” vào những mặt trái của xã hội mà thiếu sự “cân bằng” trong phản
ánh những mặt tốt, nhân tố tích cực của xã hội.
Bên cạnh
những cán bộ “hư hỏng”, biến chất vẫn còn nhiều lắm những cán bộ thanh liêm,
hết lòng hết sức vì nhân dân phục vụ. Bên cạnh hiện tượng chạy chức, chạy quyền
thì cũng có những con người, bằng nỗ lực, phấn đấu và cả sự hy sinh của mình
làm tốt vai trò được Đảng và Nhà nước giao.
Bên cạnh
những “cậu ấm cô chiêu”, những “thánh gióng” trong công tác cán bộ thì cũng
không ít lãnh đạo đã công tâm, công chính, vì tổ chức mà phát hiện, đào tạo,
bồi dưỡng, đề bạt, cất nhắc những cán bộ tốt, vừa có đức, vừa có tài. Do đó,
truyền thông đại chúng cần phải tích cực hơn nữa, chú ý nhiều hơn nữa về những
thành tựu trong công tác cán bộ; tuyên dương những cán bộ tốt nhiều hơn nữa
nhằm định hướng tốt cho dư luận.
Thứ hai, cần
thực hiện đúng cơ chế công khai, minh bạch trong công tác tuyển dụng cán bộ,
tăng cường phương thức thi tuyển cạnh tranh. Việc phát hiện, đào tạo, bồi
dưỡng, đề bạt, cất nhắc cán bộ có thể tiến hành nhiều kênh, đa dạng hóa phương
thức. Thế nhưng, để giảm thiểu tối đa hiện tượng “chạy chức, chạy quyền” thì
cần phải công khai, minh bạch để “trao quyền lực đúng người”.
Bên cạnh đó,
cần phải tăng cường công tác thi tuyển một cách sòng phẳng theo kiểu cạnh tranh
để “sàn” được người tài. Đặc biệt, đối với những vị trí công việc cần những cán
bộ có tố chất, năng lực gì thì phải có phần thi liên quan đến yêu cầu đó để ứng
viên có cơ hội thể hiện hiểu biết, năng lực của mình; trình bày các chương
trình hành động mà vị trí công việc đòi hỏi.
Bằng cách này
chắc chắn sẽ hạn chế tối đa những “cậu ấm, cô chiêu” hay “con ông cháu cha”
không đáp ứng được yêu cầu mà lại chiếm giữ những vị trí lãnh đạo (thậm chí
lãnh đạo chủ chốt), làm phương hại đến tổ chức, gây mất niềm tin trong nhân
dân.
Thứ ba, cần
xử lý thật nghiêm những hành vi bao che, tiếp tay cho chạy chức, chạy quyền;
hành vi tham nhũng, lãnh phí. Chạy chức, chạy quyền là nguồn cơn của tham
nhũng, lãng phí. Một khi ai đó đã xác định “chạy” nghĩa là không chỉ mong muốn
có “quyền” mà thực chất là mong muốn có “lợi”, mà muốn có lợi nhanh thì chỉ có
tham nhũng, trục lợi.
Trong thời
gian qua, chúng ta đã phát hiện, xử lý không ít cán bộ tha hóa, biến chất. Điều
này đã tạo nên dư luận tốt và từng bước nâng cao niềm tin của nhân dân đối với
Đảng. Kết quả khảo sát trên cho thấy, 97,6% số người được hỏi cho biết “rất tin
tưởng” vào vai trò lãnh đạo của Đảng là chỉ báo cho thấy niềm tin của nhân dân
vào Đảng.
Tuy vậy, vẫn
còn không ít những hành vi bao che, tiếp tay cho chạy chức chạy quyền; hành vi
tham nhũng, lãng phí chưa được phát hiện và xử lý. Do đó, để Quy định số
205-QĐ/TW đi vào cuộc sống cần chế tài nghiêm khắc, xử lý thật nghiêm minh hơn
nữa những cán bộ suy thoái, biến chất; những người “biết nhân sự có hành vi
chạy chức, chạy quyền nhưng che giấu, thỏa hiệp, không xử lý theo thẩm quyền
hoặc không báo cáo cấp có thẩm quyền xử lý” hay “trực tiếp hoặc gián tiếp hỗ
trợ, môi giới cho nhân sự thực hiện các hành vi chạy chức, chạy quyền”.
Thứ tư, cần
khen thưởng kịp thời, có cơ chế bảo vệ những người phản ánh, tố cáo đúng các
hành vi chạy chức, chạy quyền hay bao che, tiếp tay cho chạy chức, chạy quyền.
Thông thường, hiện tượng chạy chức, chạy quyền được phát hiện trước tiên ngay
trong các tổ chức đó, thế nhưng, vì nhiều lý do mà nhiều người “ngại” không dám
tố cáo.
Tâm lý chung
của một người dám tố cáo hành vi xấu, không đúng của người khác khi họ cảm thấy
an toàn, đủ niềm tin và không tổn hại đến bản thân, tổ chức. Muốn vậy, phải
hình thành cơ chế và phương thức an toàn cho người phát hiện, tố cáo những hành
vi vi phạm. Bên cạnh đó, cần có những khen thưởng kịp thời, đúng mực để động
viên, khích lệ những cá nhân phát hiện, tố cáo sai phạm trong công tác cán bộ.
TS. Phạm Đi
Nhận xét
Đăng nhận xét