YÊU CẦU KHI NGHIÊN CỨU VÀ NẮM BẮT DƯ LUẬN XÃ HỘI

 

YÊU CẦU KHI NGHIÊN CỨU VÀ NẮM BẮT DƯ LUẬN XÃ HỘI

1.     Yêu cầu

Nghiên cứu, điều tra hay nắm bắt dư luận xã hội là nhiệm vụ rất quan trọng trong lãnh đạo, quản lý xã hội. Phương pháp nghiên cứu, điều tra dư luận xã hội chủ yếu sử dụng những phương pháp của ngành xã hội học. Tuy nhiên, dư luận xã hội có tính đặc thù về sự tồn tại của dư luận vì vậy việc cân nhắc, lựa chọn phương pháp điều tra dư luận xã hội cũng cần có sự linh hoạt để đáp ứng được nhu cầu thực tiễn điều tra dư luận xã hội. Khi tiến hành nghiên cứu và điều tra dư luận xã hội cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

Thứ nhất, nguyên tắc khoa học và khách quan. Thông tin thu thập cũng như các phương tiện thu thập thông tin cần phải đảm bảo tính khoa học, khách quan, chính xác, trung thực; không vì bất cứ lý do nào mà làm sai lệch tính chân thực của các thông tin dư luận. Nếu điều tra, nắm bắt dư luận xã hội mà thiếu tính khoa học thì thông tin sẽ không chính xác, và rõ ràng sẽ không có giá trị khi đưa ra các phương án để định hướng dư luận; các chính sách điều chỉnh sẽ không phù hợp; tâm tư, nguyện vọng của công chúng không được phản ánh đúng, xác thực,…

Thứ hai, đảm bảo tính chính xác và đầy đủ. Thông tin phải đảm bảo chính xác và đầy đủ để tạo điều kiện thuận lợi cho công tác xử lý. Người có trách nhiệm thu thập thông tin không được từ chối hay gạt bỏ bất kỳ thông tin nào, kể cả thông tin được cho là “ngược chiều”, “khó nghe”. Dư luận xã hội là tập hợp các ý kiến, quan điểm, thái độ nên có thể có những ý kiến, quan điểm không giống nhau, thậm chí trái chiều nhau là việc bình thường. Do đó, cần thu thập đầy đủ các luồng thông tin mới có cái nhìn bao quát vấn đề, phương án hoặc đối sách (nếu có) sẽ chính xác hơn.

Thứ ba, đảm bảo tính kịp thời, tính thời sự. Thông tin phải được cung cấp kịp thời mới có quyết định kịp thời, đúng lúc. Đã có trường hợp cung cấp thông tin từ dư luận xã hội quá chậm đã dẫn đến những thiệt hại không lường hết trong các hoạt động kinh tế, chính trị (do không đưa ra được quyết định cần thiết và đúng lúc). Ví dụ: Khi dịch tả heo Châu Phi lan rộng trên nhiều tỉnh thành ở nước ta, nhiều thông tin cho rằng, chúng ta không có khả năng cung ứng nguồn thịt heo tươi (chứ không phải đông lạnh) khiến giá thịt heo tăng cao. Sau đó, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và khẳng định nguồn thịt tươi không thiếu, giá thịt heo bắt đầu giảm giá và tiệm cận với giá ban đầu. Ví dụ khác, khi tình hình dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp ở Việt Nam và trên khắp thế giới gây nên tâm lý bất ổn, thậm chí hoang mang cho không ít người. Trong bối cảnh đó, nhiều luông thông tin giả tạo, tin đồn đã “đổ thâm dầu vào lửa” làm thông tin càng thêm méo mó, tâm lý hoang mang càng thêm trầm trọng. Có người nhận định, ngoài dịch bệnh COVID-19 đã hình thành nên một loại dịch mới đó chính là “dịch về thông tin”. Ngay sau đó, Chính phủ và các cơ quan chức năng của nước ta đã quyết liệt chỉ đạo, ra quân và đặc biệt là kịp thời cung cấp những thông tin liên quan đến các ca nhiễm, ca nghi nhiễm; cách phòng tránh dịch bệnh; cách khai báo và tự cách ly,...Đồng thời xử lý nghiêm khắc những cá nhân, tổ chức cung cấp những thông tin không chính xác, bịa đặt, tin đồn. Ngay sau đó, tình hình được ổn định, nỗi bất an của người dân đã giảm thiểu đáng kể.

2. Điều tra dư luận xã hội

2.1.  Ý nghĩa của việc nhận biết và điều tra dư luận xã hội

Với nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng và ảnh hưởng của dư luận xã hội đối với đời sống chính trị-kinh tế-xã hội của quốc gia, việc nhận biết và điều tra dư luận xã hội đã trở thành một hoạt động không thể thiếu đối với bất kỳ xã hội nào.

Trong quá trình dân chủ hoá đời sống chính trị xã hội, Đảng ta đã và đang luôn luôn đánh giá cao vai trò của việc nắm bắt dư luận xã hội và áp dụng kết quả điều tra vào công tác lãnh đạo và quản lí đất nước, con người. Ý nghĩa của việc nhận biết và điều tra dư luận xã hội thể hiện trên các mặt: (1) Đánh giá đúng thực trạng, khuynh hướng của dư luận xã hội; (2) Phương tiện để định hướng dư luận xã hội; (3) Nắm bắt ý kiến phản hồi để có những quyết sách hợp lý; (4) Dự đoán và chuẩn bị trước các biện pháp can thiệp tình huống nhằm giải toả các điểm nóng trong đời sống xã hội. Là biện pháp phi bạo lực để giải quyết các mâu thuẫn xã hội; (5) Việc công bố công khai các kết quả điều tra dư luận xã hội cũng là phương thức để người dân nhận thức và sử dụng quyền tự do dân chủ của mình một cách thiết thực và có lợi nhất.

2.2.  Các kênh thông tin trong điều tra dư luận xã hội

Thứ nhất, các luồng thông tin nội bộ. Được thu thập thông qua các tư tưởng, các cuộc hội thảo, tiếp xúc với quần chúng do các tổ chức, Đảng, chính quyền và đoàn thể tiến hành. Những thông tin này thường có giá trị thời sự, kịp thời và sống động, phản ánh được tâm trạng, mong muốn của người dân được bày tỏ qua các cuộc tiếp xúc. Tuy nhiên những thông tin này cũng có điểm yếu ví nó mang tính đại diện và dễ bị thiêng lệch do mong muốn của những người chịu trách nhiệm cung cấp báo cáo.

Thứ hai, các cuộc thăm dò, điều tra dư luận bằng phương pháp xã hội học. (1) Phân tích tài liệu: Phương pháp này dùng để phân tích các sản phẩm thông tin đại chúng như báo viết, báo nói, báo hình, các thư từ của người dân gởi đến các cơ quan chức năng hoặc biên bản các cuộc họp, hội nghị…Từ sự phân tích này có thể nắm bắt những vấn đề mà dư luận quan tâm tại một thời điểm nhất định nào đó; (2) Quan sát: Là phương pháp điều tra thực địa nhằm ghi nhận lại diễn biến tâm lý của người dân thông qua các ghi chép thực địa về hành vi, sự cỗ vũ hay chê bai, thái độ đồng tình hay phản đối với các nhận định, ý kiến được đưa ra. Phương pháp này giúp chúng ta xác định chiều sâu tâm lý của các ý kiến cũng như sự lây lan ý kiến trong nhóm, đám đông. Kết quả quan sát rất có ích cho sự phân tích bổ sung các luồng ý kiến của các chủ đề khác nhau (3) Điều tra bằng bảng hỏi; (4) Phỏng vấn sâu.

Các phương pháp trên là những phương pháp thường sử dụng trong việc thu thập thông tin để nắm bắt tình hình dư luận xã hội, mỗi phương pháp có những ưu, nhược điểm khác nhau. Vì lẽ đó, để tiếp cận đúng vấn đề và nắm bắt chính xác các luồng dư luận nên kết hợp những phương pháp trên một cách có khoa học. Không nên tuyệt đối hoá bất kỳ một phương pháp đơn lẽ nào