“NẮM ĐẤM TỔ HỢP” VỚI CÁC QUAN ĐIỂM SAI TRÁI TRÊN LĨNH VỰC CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG - KINH NGHIỆM TỪ TRUNG QUỐC
“NẮM ĐẤM TỔ HỢP” CỦA TRUNG QUỐC ĐỐI VỚI CÁC QUAN ĐIỂM SAI TRÁI TRÊN LĨNH
VỰC CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG
Trung Quốc xác định linh hồn và chủ thể của hình thái ý thức chính là giá
trị hạt nhân tư tưởng của Chủ nghĩa xã hội, có vai trò chi phối, định hướng
toàn bộ hệ thống giá trị xã hội khác. Trong đó, hệ thống lý luận, tư tưởng là
bộ phận quan trọng của hình thái ý thức xã hội. Trên thực tế, hình thái ý thức
đã (và sẽ) không ngừng bị giao thoa, đan xen thậm chí là va đập làm“méo mó” các
giá trị cốt lõi. Đó là thách thức nhưng cũng là “đơn đặt hàng” cho các nhà quản
lý xã hội không ngừng hoàn thiện, củng cố và phát triển các luồng tư tưởng xã
hội, lý luận xã hội, quan điểm xã hội ngày càng tốt hơn, có sức “chống chịu”
mãnh liệt hơn và bổ sung những giá trị mới, phù hợp với giá trị định hướng xã
hội chủ nghĩa.
Thực tế ở Trung Quốc cho thấy, cải cách sâu
rộng về thể chế, các chính sách trong lĩnh vực thị trường càng làm giải phóng
thêm tiềm lực phát triển cho thị trường. Thế nhưng, cũng chính vì thế, kinh tế
thị trường cũng đã hình thành nên những vấn đề xã hội làm méo mó các giá trị
trong đời sống xã hội mà biểu hiện của nó là mất cân đối trong cơ cấu lợi ích,
phân hóa giàu nghèo, chênh lệch giàu nghèo giữa thành thị và nông thôn và phân
hóa giữa các khu vực ở Trung Quốc không ngừng gia tăng và đã tiếp cận đến mức
báo động theo quy chuẩn quốc tế[1],
đồng thời xuất hiện nhiều vấn đề trên mặt trận chính trị, tư tưởng. Cụ thể là:
Thứ nhất, sự trỗi dậy của chủ nghĩa cá nhân(thực dụng,
bản vị, tiêu dùng, bài nội,...). Cùng với sự yếu đi về hình thái ý thức truyền
thống của nền chính trị thống soái là vấn đề giải thể chế độ đơn vị, chế độ
công xã nhân dân, chế độ phân loại giai cấp và sự cởi trói về chế độ hộ tịch
làm cho đời sống xã hội từng bước được “giải thoát”, tính tự chủ cá nhân không
ngừng được gia tăng. Đối với các lĩnh vực như giải trí, tiêu dùng, hôn nhân cho
đến các lĩnh vực như chọn nghề nghiệp, di cư, tư tưởng, quan niệm giá trị, văn
hóa nghệ thuật cũng ngày càng được nâng cao, đặc biệt trong sống cá nhân, đời
sống kinh tế và lĩnh tự tư tưởng cá nhân, không gian lựa chọn của cá nhân ngày
càng được mở rộng.
Dưới tác động của cơ chế “thị trường hóa”,
quan điểm về “cái tôi trung tâm” ở Trung Quốc ngày càng đề cao; chủ nghĩa thực
dụng đã bước ra khỏi cấu trúc tư tưởng của bức tường đạo đức “trọng nghĩa khinh
lợi” đã tồn tại hơn hai ngàn năm trong lịch sử. Về tổng thể, vốn xã hội truyền
thống dần bị mất đi, cá nhân tự do thực hiện và tự do hành động đã trở thành
giá trị phổ biến mà thanh thiếu niên theo đuổi, đối với những thanh niên Trung
Quốc thuộc thế hệ “8x” thì tác động này là vô cùng sâu sắc.
Thứ hai, xuất hiện những trào lưu mới, những quan điểm
sai trái. Chẳng hạn, các trào lưu lý luận về đấu tranh giai cấp “phi Mác xít”,
trào lưu về chủ nghĩa hư vô, tranh luận về “tả - hữu”; tranh luận về văn hóa
phổ thể, văn hóa đại chúng; các chiêu thức “thẩm thấu”, “ăn mòn”. Các trào lưu
này đã dẫn đến “sự khốn cảnh của tính tự chủ”. Điều này biểu hiện rõ nhất trong
phân hóa về kết cấu xã hội, các nhóm sẽ có sự “đụng chạm” khi tiến hành truy
cầu lợi ích bản thân, và do đó thiếu đi tính liên kết, hài hoà, và mâu thuẫn
giữa các lực lượng xã hội khác nhau trong quá trình phân phối các nguồn lực
ngày càng khó hòa giải hơn. Nhìn ở chiều cạnh sâu hơn, do tốc độ “thị trường
hóa” nhanh chóng nên xã hội Trung Quốc đương đại phát sinh “khốn cảnh tính tự
chủ”, vấn đề là làm thế nào để điều chỉnh các mối quan hệ xã hội, xây dựng trật
tự xã hội. Trước bối cảnh kinh tế thị trường và cải cách mở cửa, làm thế nào để
kích hoạt các nguồn lực xã hội, ứng phó một cách hữu hiệu với “khốn cảnh tính
tự chủ” và các “trào lưu tư tưởng” đã trở thành nhiệm vụ chiến lược quan trọng
của Đảng Cộng sản Trung Quốc trong thời kỳ mới của cải cách mở cửa.
Trước thực
trạng về các vấn đề liên quan đến tư tưởng, lý luận, chính trị cũng như những
thách thức mà Trung Quốc phải đối diện đối với hình thái ý thức, Trung Quốc xác
định vừa phải bảo đảm một cơ cấu xã hội vững chắc bên trong và môi trường xã
hội lành mạnh từ bên ngoài. Muốn làm được điều đó, Trung Quốc đã thực hiện một
số biện pháp sau:
Một là, hình thành cơ chế đấu tranh nhằm bảo đảm sự
an toàn của hình thái ý thức. Như đã phân tích, các luồng tư tưởng, quan điểm
mới ngày càng xuất hiện nhiều về số lượng, phức tạp về quy mô, đa dạng về chiều
cạnh. Do đó, việc nghiên cứu một cách tỉ mỉ, khoa học để có những dự báo chính
xác các tư tưởng, quan điểm có thể hình thành, phát triển và những tác động của
nó đến đời sống xã hội trên bình diện hình thái ý thức. Bên cạnh đó, các nhà
lãnh đạo Trung Quốc còn chỉ đạo và ban hành các cơ chế kiểm tra, giám sát chặt
chẽ các hoạt động liên quan đến tư tưởng. Trong bối cảnh các trào lưu tư tưởng
“trăm hoa đua nở” thì việc kiểm tra, giám sát, định hướng, thậm chí cảnh cáo,
loại trừ những tư tưởng, quan điểm không phù hợp là một “loại vắc xin” bảo đảm
cho cơ thể xã hội lành mạnh. Muốn làm được điều đó, phải tiến hành việc đánh
giá, phân loại các luồng tư tưởng, kiểm soát chặt chẽ các thông tin trên mạng
xã hội[2]nhằm
định hướng các ý kiến, quan điểm trên các lĩnh vực của hình thái ý thức.
Hai là, hình thành các quan điểm, tư tưởng chủ đạo để
dẫn dắt, định hướng. Dựa vào ngôn ngữ “cách mạng” để từng bước hình thành hình
thái ý thức của Đảng một cách có chủ đích; các quan điểm văn hóa mới (so với
giá trị văn hóa truyền thống) được hình thành và phát triển trên cơ sở định
hướng chung, tránh “lệch lạc” về quan điểm, tư tưởng. Để làm được điều đó,
Trung Quốc đã hình thành ý thức tổng thể, kết hợp các luồng ý kiến, tư tưởng
trong và ngoài nước theo hướng tích cực để dẫn dắt các luồng tư tưởng (kể cả tư
tưởng văn học, nghệ thuật); hình thành ý thức chính trị, xây dựng mạng lưới
giám sát và quản lý chặt chẽ theo chiều dọc và chiều ngang; hình thành ý thức
khoa học, dẫn dắt các tư tưởng quan điểm theo định hướng khoa học, “tiệm cận
với khoa học”; hình thành ý thức đổi mới, dùng phương pháp quản lý phát triển,
phương pháp lịch sử để định hướng các luồng tư tưởng, quan điểm; hình thành ý
thức sáng tạo nhưng đảm bảo phải “nắm được quyền phát ngôn” của cơ quan ngôn
luận.
Thứ ba, chuyển hóa từ sự “ứng phó” bị động sang thế
chủ động. Một thời gian dài, Trung Quốc đã rơi vào thế “bị động” khi ứng phó
với các “trào lưu” tư tưởng phản động, tiêu cực, sai trái theo kiểu “nóng đâu
phủi đó”[3].
Do đó, việc chủ động “ứng phó” chính là biện pháp tốt nhất để đấu tranh ngăn
chặn các quan điểm sai trái trên lĩnh vực hình thái ý thức (tư tưởng và lý
luận). Sự chủ động thể hiện trên hai bình diện: (1) Cần phải nghiên cứu và dự
báo một cách chính xác các trào lưu, tư tưởng có thể “du nhập” vào cơ thể xã
hội mà chủ động đưa ra những loại vắc xin miễn dịch; (2) Không né tránh, hay
ngại “va đập” các tư tưởng, quan điểm phản động, tiêu cực với các tư tưởng
chính thống. Các nhà khoa học Trung Quốc cho rằng, chính sự “va đập” đó, cái
nào “cứng hơn”, “phù hợp hơn” sẽ tồn tại và phát triển. Một luận thuyết hay một
tác phẩm văn học hay nhưng không phù hợp (với văn hóa, lối sống, cách nhìn
nhận, bầu không khí chính trị-xã hội,...) thì chắc hẳn sẽ không tồn tại được.
Bốn là, phát huy vai trò của đội ngũ trí thức trong
và ngoài nước. Để ứng phó với các quan điểm sai trái, thù địch trên mặt trận
chính trị, văn hóa - tư tưởng, không cách nào tốt hơn là tăng cường công tác
văn hóa - tư tưởng và phát huy nhân tố trí thức, vai trò của đội ngũ trí thức
trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, nghệ thuật. Với khẩu hiệu “3 gắn bó” là “gắn
bó với cuộc sống, gắn bó với thực tiễn và gắn bó với quần chúng nhân dân”; tăng
cường công tác chính trị, luôn ở thế chủ động; tăng cường tuyên truyền ý thức đại
cục, nắm vững tính định hướng, củng cố địa vị chủ đạo về hình thái ý thức chủ
nghĩa Mác-Lênin; hình thành dư luận tích cực về xây dựng một xã hội no đủ (tiểu
khang).
Từ sau Đại
hội XVII của Đảng Cộng sản Trung Quốc, công tác tư tưởng và tuyên truyền về tư
tưởng, quan điểm của Đảng được xác định là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu. Tuyên
truyền các quan điểm, tư tưởng nhằm định hướng giá trị hạt nhân của chủ nghĩa
xã hội, của xã hội tiểu khang. Cùng với đó là không ngừng cải cách các thể chế
văn hóa, đáp ứng nguyện vọng và nhu cầu ngày càng cao của công chúng. Muốn làm
được điều đó không thể không nói đến vai trò của đội ngũ trí thức. Đội ngũ trí
thức là một bộ phận của quần chúng nhân dân nhưng làm sao để họ với “phần còn
lại của nhân dân” phải hợp thành một thể thống nhất, từ quần chúng nhân dân mà
ra và quay về phục vụ lại nhân dân. Hơn thế nữa, tầng lớp trí thức phải tạo
được uy tín với nhân dân để có tiếng nói định hướng về tư tưởng và các luồng ý
kiến. Trung Quốc cho rằng, tầng lớp trí thức là “chủ thể ngôn ngữ của hình thái
ý thức hiện đại” có sức hiệu triệu đối với quần chúng và tiếng nói cổ vũ cho
công cuộc cách mạng của Đảng.
Với các “nắm
đấm tổ hợp” của các chủ thể “mang tính chính quy” đó, các quan điểm sai trái,
thù địch dần bị đẩy lùi một cách thực chất, góp phần làm trong lành cơ thể xã
hội, hướng đến phát triển xã hội no đủ và hài hòa theo con đường đi lên chủ
nghĩa xã hội mang màu sắc Trung Quốc.
[1] Phạm Đi (biên
dịch), Sự biến đổi trong đời sống xã hội Trung Quốc, Nxb Lý luận
chính trị, H.2019, tr.636.
[2] Cần phải nhắc
lại rằng, hiện Trung Quốc không cho phép các mạng xã hội như Facebook, Youtube,
Zalo,… nhưng họ có những công cụ hỗ trợ “tương tự” để người dân chia sẻ
thông tin và nhà chức trách dễ dàng quản lý các thông tin này.
[3] Tôn Dân, Thực
chất của lý luận quyền lãnh đạo về hình thái ý thức, Tạp chí Nhà khoa học
xã hội, 2016 (10).
Phạm Đi
Nhận xét
Đăng nhận xét