NGƯỜI CÁN BỘ LÃNH ĐẠO, QUẢN LÝ VỚI DƯ LUẬN XÃ HỘI
NGƯỜI CÁN BỘ
LÃNH ĐẠO, QUẢN LÝ VỚI DƯ LUẬN XÃ HỘI
Xã hội là một hệ thống được cấu
thành bởi nhiều bộ phận tổ thành như kinh tế, chính trị, văn hóa, chính trị
v.v…chính vì thế “xã hội ổn định” bao hàm sự ổn định về tình thế chính trị, ổn
định về hình thế kinh tế, ổn định về tinh thần-tư tưởng và ổn định về trật tự
xã hội v.v… Do vậy, bất kì sự mất ổn định ở phương diện chính trị, kinh tế, văn
hóa tư tưởng, trật tự xã hội đều có tác động tương quan và đều có thể ảnh hưởng
đến hệ thống xã hội thậm chí dẫn đến trạng thái mất cân bằng hệ thống xã hội.
Trong những nhân tố có ảnh hưởng đến sự ổn định của hệ thống xã hội, có một
nhân tố không thể không làm cho chúng ta chú ý đến, nó là một hiện tượng xã hội
đặc biệt, thuộc về thượng tầng kiến trúc xã hội, nó có tác động và ảnh hưởng lớn
đến mọi mặt của đời sống xã hội, nó ảnh hưởng không nhỏ đến sự ổn định xã hội
và phát triển xã hội. Đó chính là dư luận xã hội (DLXH).
Dư
luận xã hội, thông thường chỉ những ý kiến, phán xét, đánh giá, thái độ của người
dân trước những hiện tượng, sự kiện hay vấn đề xã hội nảy sinh trong xã hội ở
những hoàn cảnh xã hội nhất định trong đời sống xã hội, là “sản phẩm” tư tưởng
của quá trình tương tác giữa các quan hệ xã hội, quan hệ tư tưởng, quan hệ
chính trị và quan hệ kinh tế, là một hiện tượng của đời sống tinh thần trọng yếu
trong hệ thống xã hội. DLXH luôn phản ánh những sự kiện xã hội đang phát sinh,
phản ánh những vấn đề, những yêu cầu của cuộc sống hiện thực và những yêu cầu,
nhu cầu bức thiết cần được bày tỏ, chia sẻ và cần được giải quyết. Chính lẽ đó
mà DLXH luôn mang trong mình “hơi thở của thời đại”, “nhịp đập của thời đại”,
“âm thanh của thời đại” trước những sự kiện, hiện tượng và vấn đề xã hội đang xảy
ra. DLXH một khi đã hình thành [1],
với ý nghĩa trọn vẹn của nó, sẽ có ảnh hưởng đến hành vi, hành động (hay xu hướng
hành động của cá nhân, nhóm, cộng đồng), hình thành những qui phạm, chuẩn tắc,
khuôn mẫu hành vi, đồng thời ảnh hưởng đến một bộ phận, thậm chí ảnh hưởng đến
toàn bộ hệ giá trị của toàn xã hội (đôi khi hình thành nên những quan niệm giá
trị xã hội mới). Những “biến hóa” này tất nhiên có ảnh hưởng đến đời sống xã hội,
đến sự phát triển văn hóa, chính trị, kinh tế… từ đó mà ảnh hưởng đến sự ổn định
xã hội, tác động đến sự hài hòa xã hội và phát triển xã hội.
DLXH
với tư cách là một lực lượng xã hội vô hình[2]
và là một dạng thức đặc biệt[3]
của ý thức xã hội, dư luận xã hội dường như tồn tại trong các mặt của đời sống
xã hội, nó đi vào mọi ngõ ngách của đời sống xã hội. DLXH không những ảnh hưởng
đến hành vi, tinh thần, quan niệm, quan điểm, tư tưởng của con người mà còn ảnh
hưởng đến hệ thống pháp luật, tác động đến ý thức pháp luật của công chúng cũng như đối với đội
ngũ lãnh đạo, quản lí; là một “chiếc cân” đối với quyền lực xã hội, “một tấm
gương”, một kênh phản hồi đáng tin cậy và nhanh chóng đối với các chính sách
nói chung và chính sách công nói riêng của chính phủ; là một công cụ hữu hiệu,
một hình thức quan trọng trong quản lí xã hội. Không phải ngẫu nhiên mà Chủ tịch
Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh: “Giữ chặt mối
quan hệ với dân chúng và luôn lắng tai nghe ý kiến của dân chúng, đó là nền tảng
lực lượng của Đảng và nhờ đó mà Đảng thắng lợi”[4].
K.Marx cũng đã từng nhận định, dư luận
là một ực lượng cưỡng chế, lực lượng tiềm ẩn, lực lượng phổ biến trong xã hội.
Có thể nói, trong bất kì chế độ xã hội nào, trong mọi giai đoạn phát triển của
lịch sử loài người, dư luận xã hội đã có những vai trò nhất định của nó, thừa
nhận sự tồn tại và vai trò của nó trong đời sống xã hội, các nhà lãnh đạo, quản
lí luôn xem dư luận xã hội như một hiện tượng xã hội đặc biệt và là một trong
những biện pháp trọng yếu để duy trì sự ổn định và phát triển xã hội.
Trong
mấy mươi năm trở lại đây, đặc biệt là từ khi Đổi Mới đến nay, xã hội Việt Nam
đã có những bước “chuyển mình” đáng trân trọng: kinh tế, văn hóa, chính trị hay
các tầng diện xã hội khác đều có những chuyển biến cực kì sâu sắc theo hướng
tích cực; hoạt động tư tưởng và đời sống tinh thần nói chung của nhân dân cũng
theo đó mà có những biến chuyển sâu sắc theo hướng lạc quan. Đặc biệt là đối với
các vấn đề xã hội nảy sinh trong mọi mặt của đời sống xã hội, chúng ta đã có
phương pháp khoa học, kịp thời, đúng đắn, nhất quán, nhịp nhàng để giải quyết
và hóa giải một cách nhanh chóng, có hiệu quả, tạo lòng tin trong nhân dân, cơ
bản đã giải quyết được lợi ích căn bản của đại đa số nhân dân, tạo dư luận tốt trong nhân dân và từ đó, nâng cao
lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước cũng như hệ thống chính trị.
Tuy
vậy, công bằng mà nói, do bởi sự phát triển nhanh chóng của hệ thống Internet
cũng như sự phát triển vượt bậc của truyền thông đại chúng, truyền thông xã hội
nên cách nhìn nhận, đánh giá, bình luận của người dân cũng có xu thế đa biến
hơn, phức tạp hơn, tích cực hơn, công khai hơn, có tính phản biện hơn và nhiều
khi quyết liệt hơn. Thực tế này đòi hỏi những nhà lãnh đạo, quản lí cần phải
nhanh nhạy nắm bắt các luồng thông tin trong dư luận, kịp thời có những động
thái tích cực, khoa học để định hướng, đưa dư luận vào đúng quĩ đạo của sự phát
triển xã hội, có lợi cho sự phát triển xã hội. Bên cạnh đó, cần có những tiếng
nói, bài viết kịp thời, chính xác, đảm bảo tính khoa học, tính đại chúng để định
hướng đúng các luồng thông tin, tin đồn, dư luận trên mạng xã hội. Thực tế cho
thấy, độc giả hiện nay không phải là “đói thông tin” mà hiện tượng “nghèo thông
tin”, “món ăn ngon, sang trọng” về thông tin không kịp thời đáp ứng các nhu cầu
tinh thần xã hội.
Thiết
nghĩ, việc nghiên cứu, nắm bắt, định hướng, lèo lái, hướng dẫn các luồng dư luận
là việc làm hết sức cần thiết và thiết thực trong bối cảnh hiện nay; xác nhận sự
“hiện diện” tích cực của dư luận cũng như vai trò của nó trong sự ổn định và
phát triển xã hội là công việc tối cần thiết, đồng thời cũng xác nhận (và chấp
nhận) sự “hiện diện” tiêu cực của dư luận trong tiến trình phát triển, từ đó mà
kịp thời “uốn nắn”, điều chỉnh theo hướng tích cực, sàn lọc những yếu tố hợp lí
và tích cực của nó cũng là công việc không thể bỏ qua. Nói gì thì nói, DLXH đã
và đang có ảnh hưởng (cả về mặt tích cực và tiêu cực) đối với sự ổn định và
phát triển của xã hội. Nói khác đi, DLXH có liên quan mật thiết đến sự ổn định
xã hội và phát triển xã hội, đó là điều không thể phủ nhận. Vấn đề là ở chỗ, cần
phát huy và vận dụng tính tích cực của DLXH cũng như hạn chế (tối đa), ngăn chặn
(kịp thời) những mặt tiêu cực của DLXH đối với sự ổn định và phát triển xã hội.
Muốn vậy, cần phải chú trọng một số điểm sau đây:
Thứ
nhất, cần phải lắng nghe nhiều hơn, phát huy tính tích cực của DLXH. Đầu tiên, các cấp ủy đảng và các cấp chính quyền cần
lắng nghe ý kiến từ bên dưới, lắng nghe ý kiến nhân dân. Một khi đời sống dân
trí ngày càng cao, nhân dân có ý thức vào công tác chính trị và quan tâm đến những
vấn đề chính trị, lĩnh vực chính trị thì sẽ xuất hiện những “hạt nhân tích cực
chính trị” mà nhà lãnh đạo quản lí cần theo dõi, nắm bắt. Trên thực tế chúng ta
đã làm tốt công tác này, tuy nhiên không
phải đã viên mãn. Đó đây vẫn còn tình trạng cán bộ “phớt lờ”, “coi thường”
ý kiến của nhân dân dẫn đến tình trạng bất mãn trong nhân dân và những lợi ích
căn bản và chính đáng của người dân chưa được giải quyết triệt để, bằng chứng
là trong thời gian gần đây đã xảy ra sự xung đột không đáng có giữa người dân
và cán bộ địa phương, gây nên tình trạng mất an ninh trật tự cũng như sự ổn định
xã hội nói chung, làm ảnh hưởng không tốt đến uy tín lãnh đạo của Đảng. Khi tiến
hành cải cách xã hội nói chung, áp dụng những chủ trương chính sách của Đảng và
Nhà nước vào thực tiễn cuộc sống cũng như ban hành những quyết sách mới có ảnh
hưởng đến đại đa số người dân, động chạm đến lợi ích (lợi ích vật chất và lợi
ích tinh thần) thiết thân của nhân dân, càng cần phải hết sức chú ý đến ý kiến của quần chúng;
nghiêm túc lắng nghe và tiếp thu những tiếng nói của quần chúng. Làm cho chính
sách cải cách của Đảng và Nhà nước phù hợp với tuyệt đại đa số nhân dân, đảm bảo
lợi ích chung của tuyệt đại đa số nhân dân; phản ánh những yêu cầu và nguyện vọng
của nhân dân, có lợi cho nhân dân.
Thứ
hai, cần có kiến thức khoa học để điều tra nắm bắt DLXH, phục vụ cho công tác
lãnh đạo, quản lí. Hiểu rõ và nắm
bắt được các tĩnh thái và động thái của DLXH có thể giúp nhà lãnh đạo quản lí
chuẩn bị trước để can thiệp tình huống nếu cần, giải tỏa những điểm nóng cũng
là một biện pháp phi bạo lực để giải quyết các mâu thuẫn và xung đột xã hội. Để
làm được điều đó, đầu tiên và quan trọng là cần
nắm bắt được những nhu cầu chính đáng và lợi ích hợp pháp của nhân dân;
“thấy được” những điểm nóng và các mâu thuẫn xung, đột đang và sẽ xảy ra trong
xã hội. Điều tra DLXH có thể nắm bắt được ý kiến và thái độ của công chúng đối
với những chính sách của chính phủ; cung cấp những căn cứ cho các quyết sách,
làm cho các quyết sách càng có tính hợp lí, tính khoa học, tính thực tiễn; giảm
thiểu các xung đột xã hội, giảm “phí tổn” cho việc cải cách cũng như đưa các chủ
trương chính sách vào thực tiễn cuộc sống, từ đó mà đẩy nhanh sự phát triển xã
hội.
Thực
tế cho thấy, nơi nào mà cán bộ biết “lắng nghe” ý kiến từ phía nhân dân, kịp thời
điều tra nắm bắt các dư luận trong nhân dân, có hành động kịp thời và “hợp lí hợp
tình” thì nơi đó người dân “cảm thấy” hài lòng, các mâu thuẫn và xung đột không
xảy ra, người dân tin vào sự lãnh đạo và người lãnh đạo. Nếu quan sát chúng ta
dễ dàng kiểm chứng điều này mà trong công tác di dời, đền bù, giải phóng mặt bằng
trong thời gian qua ở nhiều địa phương là một minh chứng hùng hồn nhất. Thực tế
nhỏ cho chúng ta kiểm chứng bài học lớn: “giữ chặt mối quan hệ với dân chúng và
luôn lắng nghe ý kiến dân chúng” luôn là “nền tảng của Đảng”, “thắng lợi của Đảng”
mà Bác Hồ đã dạy.
Thứ
ba, kịp thời định hướng, dẫn dắt DLXH
có lợi cho sự ổn định xã hội
Xã
hội là một hệ thống phức tạp, là tổ thành của các nhóm lợi ích khác nhau; trong
cấu kiến của nó bao gồm các giai tầng, tầng lớp, giai cấp khác nhau. Những người
khác nhau, những nhóm khác nhau thì nhu cầu, lợi ích khác nhau, phương thức tư
duy khác nhau, tâm lí tình cảm khác nhau, có quan điểm và lí giải khác nhau (thậm
chí đối lập nhau) về cùng một vấn đề nào đó. Do vậy, DLXH cũng đa dạng và phức
tạp. Đó là một thực tế cần chú ý. Thừa nhận điều này chúng ta mới có cái nhìn
khách quan và biện chứng về DLXH. Bên cạnh đó cũng cần thấy rằng, DLXH có lúc
đúng (cái đúng) cũng có lúc sai (cái sai), có lúc tiến bộ lại có lúc lạc hậu, có
lúc tích cực cũng có lúc tiêu cực [5].
Đồng thời, chúng ta thấy rằng, DLXH “thẩm thấu” qua mọi phương diện xã hội, các
giác độ xã hội, có lúc lại “ẩn mình” trong các phương diện xã hội này. Đặc biệt
là các hình thức phát sinh nhóm tự phát trong DLXH, có lúc không thể tránh khỏi
những thành phần phi lí tính, họ đã biểu đạt ý kiến của mình cũng xuất hiện nhiều
tư kiến (ý kiến cá nhân) và các thiêng kiến định sẵn. Do vậy, việc định hướng,
hướng dẫn, “lèo lái” DLXH là một việc vô cùng quan trọng trong công tác lãnh đạo,
quản lí xã hội. Định hướng đúng, kịp thời sẽ mang lại những luồng dư luận tích
cực, có trọng lượng, có lợi cho sự ổn định xã hội và ngược lại.
Ngày
nay, các phương tiện truyền thông là đa dạng và phổ biến, đặc biệt, Internet đã
trở thành phương tiện “phổ cập”. Nhưng cần phải nhớ rằng, các thế lực thù địch
đã và đang ráo riết lợi dụng kênh thông tin này để tuyên truyền những cái gọi
là phản văn hóa, xuyên tạc văn hóa; tuyên truyền những luận điểm chống phá Đảng
và Nhà nước; tuyên tuyền những quan điểm tư tưởng sai trái và nghịch chiều để
chia rẽ sự đoàn kết của nhân dân và làm nhiễu loạn thông tin, nhiễu loạn dư luận.
Động thái này có ảnh hưởng xấu đến bầu không khí xã hội nói chung cũng như gây
nhiễu loạn đến các mặt kinh tế, văn hóa, chính trị nói riêng. Gây nên những rối
loạn không đáng có trong định hướng giá trị, trong đời sống hằng ngày, trong niềm
tin của nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng, làm ảnh hưởng không tốt trong
quan hệ đối nội và đối ngoại… Do vậy, cần tích cực quản lí, định hướng, dẫn đạo
DLXH một cách khôn khéo, đúng đắn, kịp thời; thậm chí cần phải quyết liệt, triệt
để, thống nhất.
Bao
giờ cũng thế, nói thì dễ làm thì khó. Từ nhận thức đến hành động là một quá
trình phức tạp, định hướng và dẫn đạo DLXH không là ngoại lệ. Để làm được điều
này, người cán bộ phải thực sự cầu thị, “dám nhìn thẳng và sự thật và nói đúng
sự thật”, cần “biết nghe” những ý kiến phản biện (mà đôi khi những ý kiến này
là nghịch chiều, “nghịch nhĩ”) mà hơn hết là phải có cái tâm và cái tầm. Một xã
hội ổn định và phát triển không phải (và không thể) luôn phẳng lặng mà nó hàm
chứa bên trong nó là một xung lực, một tiền lực mạnh mẽ. DLXH là một trong những
xung lực, tiềm lực ấy. Người lãnh đạo, quản lí cần phải biết nắm lấy xung lực
này bằng cách tạo ra một bầu không khí dân chủ và cởi mở, khơi dậy những ý kiến
từ phía người dân, biết lắng nghe ý kiến dân chúng. Có như thế mới có thể giám
sát, quản lí, nắm bắt và định hướng DLXH, mới có thể làm cho xã hội ổn định và
phát triển.
[1]
Dư hình thành DLXH, thông thường, bao gồm những bước chuyển, những giai đoạn cần
thiết phụ thuộc vào các yếu tố khác nhau như: tính chất qui mô của hiện tượng
mà nó phản ánh; hệ tư tưởng, trình độ dân trí, văn hóa; thái độ cởi mở và tinh
thần dân chủ; yếu tố tâm lí như thói quen, tập quán, lối sống; công tác vận động,
tuyên truyền và định hướng của nhà lãnh đạo, quản lí. Điều đáng nói là, dư luận
xã hội, ở ý nghĩa trọn vẹn của nó, không chỉ dừng lại ở trạng thái ý thức xã hội
mà là một lực lượng xã hội, một xu hướng hành động xã hội; không chỉ là một lực
lượng tinh thần mà là một lực lượng vật chất.
[2]
Nhiều nhà nghiên cứu về dư luận xã hội đã ví dư luận xã hội như áp lực của khí
quyển, con người “cảm thấy nó” chứ không
“nhìn thấy nó” nếu không có các thiết bị kĩ thuật để do lường, các công cụ
nghiên cứu để “cân, đo, đong, đếm” các dạng thức của DLXH hiện hữu.
[3]
Nói DLXH là một hiện tượng xã hội đặc biệt, một dạng thức đặc biệt là vì bản chất
nội tại của nó bao hàm cả cái riêng cái chung, tinh thần và vật chất, ý thức xã
hội và hành động xã hội, vừa có yếu tố tâm lí vừa có yếu tố chính trị, vừa mang
tính tinh thần vừa thực tiễn, vừa tự phát vừa tự giác….
[4]
Hồ Chí Minh, Toàn Tập. Nxb Chính trị Quốc gia. T5.trang 286.
[5]
Socrates đã từng nói, ý kiến của dư luận là ranh giới giữa mù quáng và tri thức,
DLXH có tính hợp lí hơn là lí trí.
Nhận xét
Đăng nhận xét