XÃ HỘI HÓA GIÁO DỤC, NHẬN THỨC THẾ NÀO CHO ĐÚNG?
Dự thảo Báo cáo
Chính trị trình Đại học X của Đảng trong phần VII, mục 1: Đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất
lượng cao nêu: “Xã hội hóa giáo dục. Huy động nguồn vật chất và trí tuệ của
xã hội tham gia chăm lo sự nghiệp giáo dục. Phối hợp chặt chẻ giữa nghành giáo
dục với các ban, nghành, các tổ chức chính trị, xã hội – nghề nghiệp… để mở
mang giáo dục, tạo điều kiện học tập cho mọi thành viên trong xã hội. Tăng cường
thanh tra, kiểm tra, giám sát các hoạt động giáo dục”.
Trước
tiên, theo chúng tôi, không nên xem chủ trương xã hội hóa
giáo dục là một giải pháp (và càng không phải là một giải pháp tình thế) trong
sự nghiệp giáo dục của nước ta. Bởi lẽ, giáo dục là sự nghiệp của toàn dân mà mỗi
chủ thể xã hội (cá nhân, nhóm, cộng đồng, tổ chức) phải có vị trí, vai trò hiện
hữu trong đó. Nếu nhận thức được điều này thì các chủ thể xã hội không dửng
dưng đứng ngoài cuộc và chúng ta không phải huy động nguồn vật chất và trí tuệ của xã hội nữa, mà thay vào đó
là, phát huy các nguồn lực đồng thời
nâng cao vai trò của các chủ thể trong xã hội hóa hoạt động giáo dục. Nếu dùng
từ phát huy, chúng ta thấy rõ được bản
chất của xã hội hóa giáo dục là của mọi người dân và toàn xã hội (mà trước đây,
có thể do nhận thức chưa đúng mà các chủ thể này bị gạt sang một bên dẫn đến những
nguồn lực trong xã hội chưa được phát
huy). Trong những năm qua (đặc biệt là từ khi có chủ trương xã hội hóa các
hoạt động xã hội, chúng ta đã huy động nguồn vật chất và trí tuệ của xã hội
tham gia chăm lo sự nghiệp giáo dục. Có thể nói, những nguồn lực chúng ta đã
huy động cho hoạt động giáo dục là không nhỏ, góp phần làm thay đổi diện mạo
cho hoạt động giáo dục. Tuy thế, vì huy
động nên nhiều lúc, nhiều nơi còn chạy theo thành tích; đó đây còn có sự áp
đặt trong cách thức huy động.
Thứ
hai, nếu chỉ dừng lại ở sự phối hợp chặt chẽ giữa nghành giáo
dục với các ban, nghành, các tổ chức chính trị, xã hội – nghề nghiệp, e vẫn còn
khiếm khuyết. Thiết nghĩ, cần phải có sự phối hợp, kết hợp giữa hoạt động giáo
dục với các hoạt động khác như y tế, văn hóa, thể thao, nghệ thuật, truyền
thông đại chúng… Nếu không, lại diễn ra cảnh “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược”
hay “mạnh ai nấy làm” trong giáo dục.
Thứ ba, xã hội hóa giáo dục phải đi đôi và gắn liền với việc thực hiện quyền và
nghĩa vụ của người dân trong giáo dục, bảo đảm tính công bằng trong giáo dục,
xã hội hóa giáo dục có nghĩa là làm sao cho người dân không chỉ là khách thể
(người được hưởng thụ) mà còn là chủ thể của hoạt động này. Trước đây chúng ta
quá chú trọng đến tính khách thể của người dân, do đó, sự hiện hữu của người
dân trong hoạt động mờ nhạt, điều đó cũng đồng nghĩa với việc đánh mất đi một số
quyền, nghĩa vụ và tính công bằng xã hội trong hoạt động giáo dục. Bởi lẽ, công
bằng xã hội không chỉ hiểu về mặt hưởng thụ mà còn biểu hiện cả về mặt đóng
góp, cống hiến theo khả năng của từng người, từng địa phương, từng tổ chức xã hội.
Thông qua đó, người dân mới thể hiện được nghĩa vụ của mình, các nhóm xã hội mới
có điều kiện tham gia và thể hiện trách nhiệm, nghĩa vụ của mình đối với hoạt động
giáo dục. Như thế, xã hội hóa giáo dục, hiểu theo đúng bản chất của nó, cũng đã
bao hàm việc công bằng trong giáo dục. Với ý nghĩa như thế thì việc “đổi mới cơ
chế quản lý giáo dục” trong Dự thảo chẳng qua là một biện pháp để thực hiện xã
hội hóa giáo dục, hay nói khác đi, xã hội hóa giáo dục tự bản thân nó cũng đã
nói lên được việc phải đổi mới cơ chế quản lý giáo dục và khắc phục tính bất
bình đẳng trong giáo dục.
Thứ tư, việc tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát các hoạt động giáo dục
không nằm trong nội hàm của xã hội hóa giáo dục. Khi chủ trương xã hội hóa với
việc mở rộng nhiều hình thức, đa dạng hóa các loại hình, nguồn lực… chắc chắn sẽ
tạo nên sự cạnh tranh gay gắt theo các quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy
luật cạnh tranh của thị trường. Điều này dễ dẫn đến những hiện tượng lệch lạc
trong hoạt động giáo dục. Do đó, bài toán quản lý phải được đặt ra là Nhà nước
cần thanh tra, kiểm tra, giám sát các hoạt động giáo dục chứ bản thân việc
thanh tra, kiểm tra này không nói lên được bản chất của xã hội hóa giáo dục. Những
lệch lạc có thể có là thương mại hóa, phi chính trị hóa, tự do hóa… Từ đó, đòi
hỏi nhà Nước phải nắm bắt được những hiện tượng lệch lạc để điều chỉnh, định hướng
kịp thời.
TS. PHẠM ĐI
Nhận xét
Đăng nhận xét