CÓ
CÁI NHÌN BÌNH ĐẲNG VỀ GIỚI TRONG SÁCH GIÁO KHOA
Một thực tế hiện nay là trong lĩnh vực đào tạo và giáo dục,
phụ nữ có xu hướng chiếm số đông: sư phạm và khoa học xã hội; nam giới thiên về
các nghành kỹ thuật, nông lâm và tự nhiên. Trong 10 năm trở lại đây, sự tách biệt
giới tính theo nghành nghề học đã tăng trong hệ thống giáo dục: tỉ lệ nữ có xu
hướng giảm trong các nghành kỹ thuật trong khi tỉ lệ nam ngày càng tăng. Điều
này có nhiều nguyên nhân mà nếu nhìn nhận vấn đề qua lăng kính giới thì nguyên
nhân đầu tiên là tình trạng “khuôn mẫu giới” trong hệ thống sách giáo khoa hiện
nay, đặc biệt là trong chương trình sách giáo khoa tiểu học.
Những hình ảnh và ý tưởng trình bày trong sách giáo khoa ở bậc
học này hiện nay cho thấy trẻ em gái và phụ nữ có vai trò và nghề nghiệp truyền
thống ở nhà và trên đồng ruộng, là bác sĩ, y tá chăm sóc người khác và làm các
công việc chân tay. Trẻ em gái và phụ nữ được mô tả, rụt rè, tình cảm, chăm chỉ,
trông cậy vào sự giúp đỡ của người khác và thấp kém hơn nam giới; trẻ em trai
và nam giới được mô tả ít có vai trò nghề nghiệp truyền thống hơn, làm việc và
vui chơi trong cộng đồng và xã hội, là lãnh đạo, học giả, nhà thám hiểm, là
công nhân được đào tạo. Trẻ em trai và nam giới được mô tả khỏe mạnh, lý trí, tự
tin, sử dụng kỹ thuật, độc lập và được người khác tôn trọng. Đó là “khuôn mẫu
giới”. Sách giáo khoa thường xây dựng hình ảnh nam giới và phụ nữ theo vai trò
và nghề nghiệp truyền thống, mà trong đó giới tính thường bị tách biệt hơn so với
thực tại ngoài xã hội.
Khuôn mẫu giới trong sách giáo khoa mang đến cho học sinh sự
hiểu biết về giới chưa đầy đủ hoặc bị thiên lệch đã gây ảnh hưởng tới quan điểm
cuả học sinh đối với chính bản thân mình, đối với người khác, đối với sự lựa chọn
nghề nghiệp trong tương lai. Nghĩa là điều này ảnh hưởng bất lợi tới những mong
muốn về nghề nghiệp bằng cách hạn chế những gì mà trẻ em cho là những lựa chọn
có thể chấp nhận trong tương lai.
Khuôn mẫu giới trong sách giáo khoa tiểu học còn ảnh hưởng tới
cả giáo viên, đặc biệt là những mong muốn của giáo viên tới thái độ của học
sinh, đào tạo và lựa chọn nghành học cao hơn và nghề nghiệp trong tương lai. Cộng
với sự thiên lệch về giới của chính giáo viên, khuôn mẫu giới trong sách giáo
khoa càng góp phần làm tách biệt về giới trong thị trường lao đông như hiện
nay.
Hiện nay, giới vẫn chưa phổ biến trong nghiên cứu và xây dựng
chính sách liên quan đến giáo dục ở Việt Nam. Các nhà giáo dục, người biên soạn
những tài liệu giáo dục vẫn chưa nhạy cảm giới đối với vai trò khuôn mẫu giới
trong sách giáo khoa. Việc thông qua sách giáo khoa chính thức dường như được hội
đồng thẩm định, xem xét nhiều đến các vấn đề sư phạm mà chưa chú ý thỏa đáng vấn
đề giới. Nhân dịp Bộ giáo dục và Đào tạo trưng cầu ý kiến về dự thảo chương
trình tiểu học và trung học cơ sở mới, dưới góc độ về giới tôi có mấy kiến nghị:
- Chỉnh lý sách giáo khoa phải phản ảnh những hình ảnh tích cực
về bình đẳng giới trong cả nội dung và hình thức trình bày.
- Đưa khuôn mẫu giới là một trong những tiêu chí đánh giá
sách giáo khoa.
- Tổ chức tập huấn nhận thức giới trong các thành viên hội đồng
thẩm định sách giáo khoa, thành viên biên soạn chương trình, sách giáo khoa.
Bài viết đăng trên báo Tuổi trẻ ngày 24/4/2001
Nhận xét
Đăng nhận xét