CÓ CÁI NHÌN BÌNH ĐẲNG VỀ GIỚI TRONG SÁCH GIÁO KHOA
Một
thực tế hiện nay là trong lĩnh vực đào tạo và giáo dục, phụ nữ có xu hướng chiếm
số đông: sư phạm và khoa học xã hội; nam giới thiên về các nghành kỹ thuật,
nông lâm và tự nhiên. Trong 10 năm trở lại đây, sự tách biệt giới tính theo
nghành nghề học đã tăng trong hệ thống giáo dục: tỉ lệ nữ có xu hướng giảm
trong các nghành kỹ thuật trong khi tỉ lệ nam ngày càng tăng. Điều này có nhiều
nguyên nhân mà nếu nhìn nhận vấn đề qua lăng kính giới thì nguyên nhân đầu tiên
là tình trạng “khuôn mẫu giới” trong hệ thống sách giáo khoa hiện nay, đặc biệt
là trong chương trình sách giáo khoa tiểu học.
Những
hình ảnh và ý tưởng trình bày trong sách giáo khoa ở bậc học này hiện nay cho
thấy trẻ em gái và phụ nữ có vai trò và nghề nghiệp truyền thống ở nhà và trên
đồng ruộng, là bác sĩ, y tá chăm sóc người khác và làm các công việc chân tay.
Trẻ em gái và phụ nữ được mô tả, rụt rè, tình cảm, chăm chỉ, trông cậy vào sự
giúp đỡ của người khác và thấp kém hơn nam giới; trẻ em trai và nam giới được
mô tả ít có vai trò nghề nghiệp truyền thống hơn, làm việc và vui chơi trong cộng
đồng và xã hội, là lãnh đạo, học giả, nhà thám hiểm, là công nhân được đào tạo.
Trẻ em trai và nam giới được mô tả khỏe mạnh, lý trí, tự tin, sử dụng kỹ thuật,
độc lập và được người khác tôn trọng. Đó là “khuôn mẫu giới”. Sách giáo khoa
thường xây dựng hình ảnh nam giới và phụ nữ theo vai trò và nghề nghiệp truyền
thống, mà trong đó giới tính thường bị tách biệt hơn so với thực tại ngoài xã hội.
Khuôn
mẫu giới trong sách giáo khoa mang đến cho học sinh sự hiểu biết về giới chưa đầy
đủ hoặc bị thiên lệch đã gây ảnh hưởng tới quan điểm cuả học sinh đối với chính
bản thân mình, đối với người khác, đối với sự lựa chọn nghề nghiệp trong tương
lai. Nghĩa là điều này ảnh hưởng bất lợi tới những mong muốn về nghề nghiệp bằng
cách hạn chế những gì mà trẻ em cho là những lựa chọn có thể chấp nhận trong
tương lai.
Khuôn
mẫu giới trong sách giáo khoa tiểu học còn ảnh hưởng tới cả giáo viên, đặc biệt
là những mong muốn của giáo viên tới thái độ của học sinh, đào tạo và lựa chọn
nghành học cao hơn và nghề nghiệp trong tương lai. Cộng với sự thiên lệch về giới
của chính giáo viên, khuôn mẫu giới trong sách giáo khoa càng góp phần làm tách
biệt về giới trong thị trường lao đông như hiện nay.
Hiện
nay, giới vẫn chưa phổ biến trong nghiên cứu và xây dựng chính sách liên quan đến
giáo dục ở Việt Nam. Các nhà giáo dục, người biên soạn những tài liệu giáo dục
vẫn chưa nhạy cảm giới đối với vai trò khuôn mẫu giới trong sách giáo khoa. Việc
thông qua sách giáo khoa chính thức dường như được hội đồng thẩm định, xem xét
nhiều đến các vấn đề sư phạm mà chưa chú ý thỏa đáng vấn đề giới. Nhân dịp Bộ
giáo dục và Đào tạo trưng cầu ý kiến về dự thảo chương trình tiểu học và trung
học cơ sở mới, dưới góc độ về giới tôi có mấy kiến nghị:
- Chỉnh
lý sách giáo khoa phải phản ảnh những hình ảnh tích cực về bình đẳng giới trong
cả nội dung và hình thức trình bày.
- Đưa
khuôn mẫu giới là một trong những tiêu chí đánh giá sách giáo khoa.
- Tổ
chức tập huấn nhận thức giới trong các thành viên hội đồng thẩm định sách giáo
khoa, thành viên biên soạn chương trình, sách giáo khoa.
TS. Phạm Đi
Bài viết đăng trên báo Tuổi
trẻ ngày 24/4/2001
Nhận xét
Đăng nhận xét