XÃ HỘI HÓA GIÁO DỤC, NHẬN THỨC THẾ NÀO CHO ĐÚNG?
XÃ HỘI HÓA GIÁO DỤC, NHẬN THỨC
THẾ NÀO CHO ĐÚNG?
Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại học X của Đảng trong phần
VII, mục 1: Đổi mới toàn diện giáo dục
và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao nêu: “Xã hội hóa giáo
dục. Huy động nguồn vật chất và trí tuệ của xã hội tham gia chăm lo sự nghiệp giáo
dục. Phối hợp chặt chẻ giữa nghành giáo dục với các ban, nghành, các tổ chức
chính trị, xã hội – nghề nghiệp… để mở mang giáo dục, tạo điều kiện học tập cho
mọi thành viên trong xã hội. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát các hoạt
động giáo dục”.
Trước tiên, theo chúng tôi, không nên
xem chủ trương xã hội hóa giáo dục là một giải pháp (và càng không phải là một
giải pháp tình thế) trong sự nghiệp giáo dục của nước ta. Bởi lẽ, giáo dục là sự
nghiệp của toàn dân mà mỗi chủ thể xã hội (cá nhân, nhóm, cộng đồng, tổ chức)
phải có vị trí, vai trò hiện hữu trong đó. Nếu nhận thức được điều này thì các
chủ thể xã hội không dửng dưng đứng ngoài cuộc và chúng ta không phải huy động nguồn vật chất và trí tuệ của
xã hội nữa, mà thay vào đó là, phát huy
các nguồn lực đồng thời nâng cao vai trò của các chủ thể trong xã hội hóa hoạt
động giáo dục. Nếu dùng từ phát huy,
chúng ta thấy rõ được bản chất của xã hội hóa giáo dục là của mọi người dân và
toàn xã hội (mà trước đây, có thể do nhận thức chưa đúng mà các chủ thể này bị
gạt sang một bên dẫn đến những nguồn lực trong xã hội chưa được phát huy). Trong những năm qua (đặc biệt
là từ khi có chủ trương xã hội hóa các hoạt động xã hội, chúng ta đã huy động
nguồn vật chất và trí tuệ của xã hội tham gia chăm lo sự nghiệp giáo dục. Có thể
nói, những nguồn lực chúng ta đã huy động cho hoạt động giáo dục là không nhỏ,
góp phần làm thay đổi diện mạo cho hoạt động giáo dục. Tuy thế, vì huy động nên nhiều lúc, nhiều nơi còn
chạy theo thành tích; đó đây còn có sự áp đặt trong cách thức huy động.
Thứ hai, nếu chỉ dừng lại ở sự phối
hợp chặt chẽ giữa nghành giáo dục với các ban, nghành, các tổ chức chính trị,
xã hội – nghề nghiệp, e vẫn còn khiếm khuyết. Thiết nghĩ, cần phải có sự phối hợp,
kết hợp giữa hoạt động giáo dục với các hoạt động khác như y tế, văn hóa, thể
thao, nghệ thuật, truyền thông đại chúng… Nếu không, lại diễn ra cảnh “trống
đánh xuôi, kèn thổi ngược” hay “mạnh ai nấy làm” trong giáo dục.
Thứ ba, xã hội hóa giáo dục phải đi
đôi và gắn liền với việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của người dân trong giáo dục,
bảo đảm tính công bằng trong giáo dục, xã hội hóa giáo dục có nghĩa là làm sao
cho người dân không chỉ là khách thể (người được hưởng thụ) mà còn là chủ thể của
hoạt động này. Trước đây chúng ta quá chú trọng đến tính khách thể của người
dân, do đó, sự hiện hữu của người dân trong hoạt động mờ nhạt, điều đó cũng đồng
nghĩa với việc đánh mất đi một số quyền, nghĩa vụ và tính công bằng xã hội
trong hoạt động giáo dục. Bởi lẽ, công bằng xã hội không chỉ hiểu về mặt hưởng
thụ mà còn biểu hiện cả về mặt đóng góp, cống hiến theo khả năng của từng người,
từng địa phương, từng tổ chức xã hội. Thông qua đó, người dân mới thể hiện được
nghĩa vụ của mình, các nhóm xã hội mới có điều kiện tham gia và thể hiện trách
nhiệm, nghĩa vụ của mình đối với hoạt động giáo dục. Như thế, xã hội hóa giáo dục,
hiểu theo đúng bản chất của nó, cũng đã bao hàm việc công bằng trong giáo dục.
Với ý nghĩa như thế thì việc “đổi mới cơ chế quản lý giáo dục” trong Dự thảo chẳng
qua là một biện pháp để thực hiện xã hội hóa giáo dục, hay nói khác đi, xã hội
hóa giáo dục tự bản thân nó cũng đã nói lên được việc phải đổi mới cơ chế quản
lý giáo dục và khắc phục tính bất bình đẳng trong giáo dục.
Thứ tư, việc tăng cường thanh tra,
kiểm tra, giám sát các hoạt động giáo dục không nằm trong nội hàm của xã hội
hóa giáo dục. Khi chủ trương xã hội hóa với việc mở rộng nhiều hình thức, đa dạng
hóa các loại hình, nguồn lực… chắc chắn sẽ tạo nên sự cạnh tranh gay gắt theo
các quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh của thị trường. Điều
này dễ dẫn đến những hiện tượng lệch lạc trong hoạt động giáo dục. Do đó, bài
toán quản lý phải được đặt ra là Nhà nước cần thanh tra, kiểm tra, giám sát các
hoạt động giáo dục chứ bản thân việc thanh tra, kiểm tra này không nói lên được
bản chất của xã hội hóa giáo dục. Những lệch lạc có thể có là thương mại hóa,
phi chính trị hóa, tự do hóa… Từ đó, đòi hỏi nhà Nước phải nắm bắt được những
hiện tượng lệch lạc để điều chỉnh, định hướng kịp thời.
Nhận xét
Đăng nhận xét